Het gaat menig ouder door merg en been als je er überhaupt al aan denkt dat je bloedeigen kind niets of nauwelijks meer met je te maken wil hebben! De pijn die dan voelbaar is, is bijna met geen pen te beschrijven. De eenzaamheid, de wanhoop en het ongeloof die ermee gepaard gaat, is onvoorstelbaar. Je hart ligt aan diggelen en waar het werkelijk om gaat is nog geeneens duidelijk.  Als je erover wilt praten wordt het afgewimpeld of er komen futiliteiten of oneigenlijke aantijgingen naar voren die vaak aangewezen worden als reden. Veelal een smoes om de knoop te kunnen doorhakken. Het kind moet immers iets aanvoeren om zijn/haar handelen te rechtvaardigen. Het is een moeilijk te herkennen vorm van emotionele kindermishandeling, wat vergaande gevolgen kan hebben voor de ontwikkeling van het kind.

167 rode vlaggetjes

Oorzaak tot ouderverstoting

Ouderverstoting, ook wel Parental Alienation genoemd, is het fenomeen dat een kind (vaak na een scheiding) het contact verbreekt met één van zijn ouders. Het probleem met ouderverstoting is dat er naar het kind wordt gekeken, maar niet naar de werkelijke oorzaak. De onderliggende laag voor de verstoting ligt bij de ouder bij wie het kind woont of is gaan wonen, die al geruime tijd bezig is geweest om het kind bewust uit de buurt van de andere ouder te houden. Vaak heb je bij ouderverstoting te maken met een narcistische ouder die het kind tegen de andere ouder opzet, met het doel om het kind zelf het contact te laten verbreken. Het kind zit al langere tijd zo verstrikt in het loyaliteitsconflict, dat het lijkt dat verstoting nog de enige optie is.

Ouderverstoting en het netwerk

Het kind gaat overstag

Het kind loopt al zolang op de tenen dat de taks bereikt is. Het kind grijpt dan een kleine ruzie of een andere gebeurtenis aan, om hun aftocht geloofwaardig te maken. In eerste instantie lijkt het wel los te lopen en wordt het gezien als een incident. De verlaten ouder is nog in de veronderstelling dat het wel over gaat. Probeert het kind tot kalmte te krijgen, te sussen of wacht gewoon nog even af.

Gevolgen en signalen van ouderverstoting

Na een tijdje gaat het knagen en begin je als verlaten ouder af te vragen of het niet heel lang gaat duren? Met leden ogen kijk je het aan en verstrijkt de tijd. Zo veranderen weken in maanden en de maanden in jaren. Loslaten is onmogelijk en de paniek blijft voelbaar in je hart. Het ongeloof blijft zo sterk aanwezig dat deze verstoting werkelijk plaatsvindt. Hoe kan jouw kind om zoiets kleins jou als ouder de rug toe keren? Terwijl je altijd zo close geweest bent en een hele goede band had met je kind. Hoe kan het dan dat ditzelfde kind ineens jou uit zijn/haar leven wil bannen? Wetende dat je altijd alles voor het kind over hebt gehad en je best hebt gedaan. Natuurlijk heb je als ouder ook fouten gemaakt, maar die zijn nooit van die orde geweest dat dit de eigenlijke reden is.

De verlaten ouder blijft vertwijfeld achter met de gedachte: ik moet wel een hele verschrikkelijke ouder geweest zijn, dat mijn kind me liever niet in zijn/haar leven wil hebben. Het is echt om wanhopig van te worden! De verloren tijd samen is nooit meer in te halen. Als het maar lang genoeg duurt, ben je teveel vervreemd van elkaar en bestaat de kans dat er geen normale relatie nog op te bouwen is. Je staat volkomen machteloos en je kunt helemaal verscheurd raken door deze absurde situatie.

De machtige ouder

De ouder die het kind onder zijn of haar invloed heeft, is de machtige. Vaak heb je dan met een narcistische ouder (borderliner/ sociopaat/ psychopaat) te maken, die (zeer) wraakzuchtig is. De kern van het probleem van ouderverstoting ligt niet bij het kind, maar bij de machtige ouder. Het erge is dat deze hele actie over de rug van het kind uitgespeeld wordt. Een machtige ouder beschouwd zijn kind als een persoonlijke ego boost en een verlengstuk van zichzelf. Het belang van het kind staat helemaal niet voorop, laat staan de emotionele – en psychische schade die het kind oploopt.

Achter het veroorzaken van ouderverstoting zit eigenlijk een verborgen hechtingstrauma van de machtige ouder. De scheiding kan deze ouder dusdanig getriggert hebben dat oude gevoelens van minderwaardigheid, onvermogen en verlatingsangst naar boven zijn gekomen. Bij ouderverstoting wordt de begraven pijn van een machtige ouder op het kind overgedragen, alsof het kind met een virus wordt besmet. Het kind wordt dwangmatig in de rol van het gewonde innerlijke kind van de machtige ouder neergezet. In dat rollenspel krijgt de andere ouder ten onrechte een rol als “misbruiker” toebedeeld.

Een narcistisch persoon kan sowieso niet rouwen, waardoor verdriet van een trauma gelijk omgezet wordt in boosheid. Deze boosheid zal altijd geprojecteerd worden op een ander, in dit geval op de verstoten ouder. De andere ouder wordt dus gezien als dader van de eigen pijnlijke gevoelens en ervaren als een bedreiging. Vanuit die angst begint de machtige ouder met een lastercampagne die op het kind overgedragen wordt. Dit gaat zover dat uiteindelijk het kind bang wordt voor de andere ouder.

Narcisme

Van nature is een kind loyaal naar beide ouders, ook al is het nog zo’n slechte thuissituatie. Het is een tegen natuurlijke beweging van het kind om de andere ouder te gaan verstoten. Eigenlijk druist het tegen zijn/haar diepste verlangen in. De manipulatie is echter zo groot dat het kind denkt dat het zijn/haar eigen keuze maakt, maar heel vaak is dit niet het geval. Er ontstaat zo’n verwarring in het kind zelf, dat het tegemoet komt aan datgene wat voorgespiegeld wordt. Het wordt zijn/haar “waarheid”, omdat het kind inmiddels zo ernstig is gehersenspoeld. Dit kan hele vergaande gevolgen hebben in de emotionele en psychische gezondheid en ontwikkeling van het kind.

Hulpverleners zien vaak in zo’n extreme loyaliteitsconflictsituatie dat het kind aangeeft zijn/haar ouder nooit meer te willen zien met allerlei vage en onrealistische argumenten. Dit is al een aanwijzing dat het erop lijkt dat het kind dit niet geheel zelfstandig heeft besloten. Het kan zelfs zo ver gaan dat het kind totaal weigert om te praten over de verstoten ouder. Als het kind zo verstrikt is geraakt, is het wantrouwen zo groot geworden dat het liever zijn mond houdt.

Gevoelens en emoties

De machtige ouder of mensen uit de directe omgeving van het kind die bewust of onbewust de ouderverstoting teweegbrengen, zeggen standaard:

Het lijkt of de machtige ouder wil meewerken en het probleem wil helpen oplossen, maar uit zijn opmerkingen en acties blijkt het tegenovergestelde. Deze houding lijkt voor die ouder te werken om het kind in het loyaliteitsconflict te houden, omdat het kind het niet doorziet dat de machtige ouder geen welwillende ouder is. Deze ouder is niet gebaat bij een oplossing, waardoor alle verantwoordelijkheid en druk op de schouders van het kind en eventuele hulpverlening rust: lossen jullie het maar op.

Als een kind weigert om naar school te gaan, dan wordt door de ouder ook niet gezegd: “Ik kan het moeilijk aan de haren meetrekken”. Het ligt dan meer in de lijn dat het kind gewezen wordt op zijn verantwoordelijkheid, plicht en motivatie om ook dingen te doen waar het niet altijd zin in heeft of als het even niet zijn/haar dag niet heeft. Het is belangrijk dat deze machtige ouder gaat beseffen dat hijzelf/zijzelf de grote spil is in deze problematiek.

De half duistere wereld van het kind

De verstoten ouder

Het kind lijkt alle positieve herinneringen aan de eens geliefde ouder totaal uit het geheugen gewist te hebben. Als een hulpverlener over het verleden vraagt, kan het kind zich vaak geen leuke dingen meer herinneren. Het enige wat keer op keer als een herhalend bandje wordt verteld, zijn de nieuwe negatieve bevroren beelden over de verlaten ouder. Het kind zit zo vast in een tunnelvisie, dat het niet meer open staat niet voor andere inzichten, laat staan om zelf te gaan ontdekken of het negatieve beeld over die ouder wel klopt. Het is belangrijk als verstoten ouder te zorgen om juist de stabiele ouder te zijn voor zijn/haar kind en te begrijpen wat er in zijn/haar kind omgaat en in welke situatie het kind zich bevindt.

Als verlaten ouder moet je door met je leven, hoe onmogelijk dit vaak ook is en lijkt. Je eigen gevoelens kunnen zo heftig zijn, dat je de hele buurt, dorp, stad, provincie en land bij elkaar wilt schreeuwen. De tranen zouden onophoudelijk vloeien. Toch is het is nodig om de emoties te verwerken en het een plek te geven om nog te kunnen genieten van je eigen leven. De open wond zal blijven, maar de heftigheid kan er wel afgehaald worden door te kijken wat je wel voor het kind betekent hebt. Het blijft heel lastig om je overdosis aan opgehoopte liefde voor je kind niet meer kwijt te kunnen. Door een energetisch verbinding te maken en te houden met je eigen kind, door liefde te blijven sturen die je ten allen tijden nog voelt, door een altaartje te maken of een dagelijks ritueel, doe je recht aan jouw gevoel en onvoorwaardelijke liefde die je als ouder hebt.

Wie zijn die verstoten ouders en het netwerk?

School, hulpverleners en familie

Naar scholen toe is het belangrijk dat zij informatie krijgen over kinderen met loyaliteitsconflicten en (v)echtscheidingen. Onbewust kunnen zij meewerken aan de ouderverstoting door de verlaten ouder geen informatie te geven over zijn/haar kind, waardoor deze ouder wederom wordt buitengesloten. Leraren kunnen een steunende en begeleidende rol hebben voor het kind en een vertrouwenspersoon zijn op school.

Informatie scholen

Wanneer er instanties betrokken raken bij deze ouderverstoting problematiek, dan is het raadzaam om de gesprekken met beide ouders te voeren. Het is immers van belang dat beide ouders leren hoe zij als ex-partners hun ouderrol samen oppakken en dat niet de ene ouder boven de andere ouder gaat staan.

Voor hulpverleners is het van essentieel belang om het netwerk rondom het kind te betrekken in het hulpverleningsproces. Dan zal in kaart gebracht moeten worden welke invloed er uitgaat van het netwerk, is die positief of negatief voor het kind. Het netwerk zal mee moeten veranderen om het kind onbelast contact/omgang met beide ouders te kunnen laten hebben. De verandering begint bij de ouders. Toch kunnen zich een tweetal situaties blijven voordoen:

• De machtige ouder wil uiteindelijk meewerken, maar deze zelfde ouder en het kind blijven door de negatieve invloed van mensen uit het directe omgeving onder druk staan en klem zitten.
• Het netwerk van opa, oma, familie, stiefouder, vrienden en leraren heeft een positieve uitwerking op het herstellende contact, maar de negatieve invloed van de niet meewerkende machtige ouder blijft bestaan.

Wat ben je dan aan het blussen? Het hele pand of alleen één kamer?

Waar heb je mee te maken?

Partners van een verstoten ouder

De partner van een verstoten ouder kan een rol spelen om het kind te helpen en te steunen met het leren omgaan met de nieuwe situatie, zodat het contact hersteld kan worden. Het kind kan hierdoor leren dat het mag en kan houden van meerdere mensen naast zijn/haar biologische ouders. Als partner van een verstoten ouder zie je het verdriet over het gemis van zijn/haar kind. Door er te zijn, te steunen en te helpen, lukt het beter om het rouwproces aan te gaan en zich te richten op het leven samen.

Oordeel van anderen

Wie niet bekend is met narcisme en oudervervreemding/verstoting problematiek, kan snel een oordeel hebben. Dat maakt het heel moeilijk om je verhaal kwijt te kunnen. Het gevolg is dat je vaak vragen over je kind gaat ontwijken of je blijft oppervlakkig of je compenseert het met een of ander verzonnen verhaal. Het zal per situatie verschillen hoe je ermee omgaat en hoe open je erover bent. Je wilt al helemaal niet afgeschilderd worden als een hele slechte ouder, die zijn/haar kind van zich af heeft gedreven. Toch zullen velen dit wel denken en daar is moeilijk iets tegenin te brengen. Het oordeel is al klaar en wie ben jij dan nog om er tegenin te gaan. Je weet zelf wel beter, maar dit soort momenten zullen altijd pijnlijk blijven.

Wat verstoten ouders moeten weten

Het kind

Ouderverstoting kan eigenlijk wel gezien worden als een verkapte kinderdiefstal, waarbij net als bij het Stockholmsyndroom (een bedreigende situatie is ontstaan, waarbij een slachtoffer sympathie gaat voelen voor degene waardoor hij/zij wordt misbruikt), het kind emotioneel wordt gekaapt door een rancuneuze (stief)ouder of iemand uit diens netwerk. Het kind wijst een liefdevolle ouder af en gaat het zich hechten aan de machtige ouder die het kind voor zijn eigen pijn misbruikt. Het kind loopt hierdoor zelf een hechtingstrauma op. Door het ontbreken van een van de ouders in het leven van het kind, wordt het kind afgesloten van zijn eigen roots. Beide biologische ouders zijn zo belangrijk voor een kind om een eigen identiteit te ontwikkelen en zijn/haar eigen roots te leren kennen.

Wat je juist ziet, is dat de natuurlijke nieuwsgierigheid van een kind naar zijn/haar verlaten ouder totaal lijkt verdwenen. Het kind lijkt krampachtig vast te houden aan de negatieve overtuigingen en er lijkt geen beweging mogelijk om het kind te stimuleren om de ontdekkingstocht aan te gaan die nodig is voor zijn/haar (identiteit)ontwikkeling. Het kind leert in deze situatie ook niet hoe het met problemen om moet gaan, hoe het conflicten kan oplossen en hoe het gezonde relaties kan aangaan

Je moet ervan uit blijven gaan dat het kind klem zit en dit zijn/haar overlevingsstrategie is om zich bij de andere ouder te kunnen blijven handhaven. Het kind zelf kan totaal niet in de gaten hebben waar het in verzeild is geraakt, net zoals een ouder eerst niet wist een relatie aangegaan te zijn met een narcistisch persoon. Het superieure gedrag van de andere ouder wordt continu voorgeschoteld, dat het kind het voor zoete koek is gaan slikken en gaan overnemen. De verlaten ouder is gebombardeerd als de foute ouder, waardoor het kind het beste af is bij de andere ouder. De wrok van de machtige ouder jegens de verstoten ouder is zo groot, dat het alles uit de kast trekt om het beeld in stand te houden en te bevestigen.

Herstel het contact

Toch veroorzaakt het verstoten van zijn/haar ouder voor het kind een complex rouwproces, dat min of meer lijkt alsof die ouder is overleden. Het rouwproces zal stand blijven houden en niet afgesloten kunnen worden, omdat deze ouder nog leeft. Elke keer als er contact is met deze ouder, zal die pijn gevoeld worden. Hoe liever, aardiger en opener deze ouder is, hoe sterker het rouwgevoel wordt uitvergroot. Dit betekent dat het samenzijn met deze ouder het kind nog meer pijn oplevert, wat hem/haar vaak alleen maar bozer maakt. Hoe minder het kind in contact of in de buurt is van de verstoten ouder, hoe minder de pijn wordt ervaren. Dit levert een ernstige misinterpretatie van het pijngevoel op. Het kind gaat denken dat zijn ouder continu iets verkeerd doet, waardoor hij/zij die pijn ervaart. Dat verstoorde gevoel wordt ook nog eens bevestigd en versterkt door de machtige ouder.

Om de pijn van het verstoten van zijn ouder te kunnen verdragen, vervalt het kind in een cognitieve dissonantie. Het gaat redenen verzinnen om het afkappen van het contact te kunnen doorzetten, waardoor hij/zij voor zichzelf kan rechtvaardigen waarom zijn ouder het “verdient” om verlaten te worden. Daarmee denkt hij/zij ook dat het “zelf” de beslissing heeft genomen om het contact met zijn ouder te beëindigen. Het komt over als een empathie loze daad, waarbij je haast gaat denken dat het kind zelf narcistisch is geworden

Toch geeft deze daad bij het kind een enorm schuldgevoel.  Doordat het kind zelf niet ziet dat hij/zij tot de onthechting is gemanipuleerd, is het verdomd moeilijk voor het kind en de verstoten ouder om het contact weer te herstellen. Elke keer als er een poging gedaan wordt om het contact te herstellen, zal het gestagneerde rouwproces weer enorm voelbaar worden. Zo is het kind en de verstoten ouder in een emotionele draaikolk gezogen, waar je bijna niet meer uit komt.

De situatie is hartverscheurend en kan eindeloos lang duren. Het komt vaker voor dan je denkt. Zeker als je met een narcistische relatie te maken hebt gehad. Door je erin te verdiepen besef je dat het kind het eigenlijk evenmin wil, maar niet beseft onder welke invloed hij/zij staat. Dat er geen sprake is van vrije wil, maar van pure manipulatie.

Wat kun je doen?

Als deze situatie echter wel aanhoudt, kan het gebeuren dat het kind op den duur last gaat krijgen van codependency (psychische aandoening die voorkomt bij mensen die in hun jeugd vaak opgegroeid zijn in disfunctionele gezinnen waar zij op de één of andere wijze onvoldoende in hun gezonde basisvoorwaarden en behoeften zijn ondersteund., waardoor het zich later in een relatie gaat hechten aan een narcist). Zo belandt het kind eigenlijk ongewild in een narcistisch slachtoffer syndroom, een complexe vorm van posttraumatische stresssyndroom.

Je kunt alleen maar hopen dat het kind zo snel mogelijk gaat beseffen in welke situatie het terecht is gekomen en besluit om de verstoting op te heffen. Dat er uiteindelijk een dag komt dat je je kind weer in je armen mag en kan sluiten.

Bron: Joan Rolle |www.intoyourworld.nl/ouderverstoting/